İfrat ve Tefrit

İfrat, tefrit ve vasata birkaç örnek verelim:

1- Cimrilik tefrit, israf ise ifrattır. Cömertlik ise vasattır.
Kur’an-ı kerimde buyuruluyor ki:

(Harcarken, ne israf, ne de cimrilik ederler; ikisi arasında bir yol tutarlar.)
[Furkan 67]


2- Tembellik tefrittir, acele ise ifrattır.
Tembellik, şimdi yapılması gereken bir işi geciktirmek, daha sonraya bırakmak
demektir. Hadis-i şerifte,

(Tesvif eden [hayırlı iş yapmayı sonraya bırakan] helak olur) buyuruldu. [Berika]
Acele edip düşünmeden o işi yapmak ise ifrattır. Acele edende gevşeklik
ve bezginlik hasıl olur. Hayırlı bir işin olması için acele eden, gecikince, bezginliğe,
ümitsizliğe düşer. Duâ eder, hemen duâsının kabul olmasını ister.Duâsı gecikince
duâyı bırakır, maksudundan mahrum kalır. Acele edenin ihlası, takvası bozulabilir.
Şüpheli şeylere, hatta haramlara dalabilir.
Çünkü hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:

(Acele şeytandandır.) [Tirmizî], (Acele eden hata eder.) [Beyhekî]


3- İnsan bir şeye kızabilir. Bunun da ifratı ve tefriti vardır.
Öfkenin aşırı olmasına saldırganlık denir. Saldırgan kimse, hiddetli olur, kendine
ve başkasına zarar verir, bu hâl, küfre götürebilir. Hadis-i şerifte,

(Öfkenin ifratı imanı bozar) buyuruldu. Öfkenin lüzumlu olanına şecaat [kahramanlık, yiğitlik], lüzumundan az olmasına da korkaklık denir. Şecaat orta yoldur. Şecaat halindeki öfke iyidir. İmam-ı Şafiî, (Şecaat gereken yerde, korkan kimse, eşeğe benzer) buyurdu.

Kur’an-ı kerimde buyuruldu ki:

(Kâfirlere ve münafıklara sert davran.) [Tevbe 73],
([Eshab-ı kiram] kâfirlere karşı çetindir.) [Fetih 29]

Düşmanlara karşı korkaklık caiz değildir. Korkarak kaçmak, Allahın takdirini değiştirmez.
Korkak kimse, karısına, kızına karşı gayretsizlik ve hamiyetsizlik gösterir, onları koruyamaz. Zillete ve zulme boyun eğer, hainlik yapanı görünce susar.


İslamiyet orta yoldur

İslamiyet her işte orta yolu tutmaktır. Birkaç örnek verelim:

1- Çok yemek ifrattır, gerekenden az yemek tefrittir. İhtiyaç kadar yemek vasattır. Hadis-i şerifte, (Çok yiyip içmek hastalıkların başıdır) [Dâre Kutni] buyuruldu. Dayanamayan
kimsenin açlık çekmesi de caiz değildir. Açlık çekmenin tahrimen mekruh olması,
buna dayanamayanlar, bedenine ve aklına zarar verecek olanlar içindir.
Çünkü, kendini tehlikeye düşürmek haramdır. Açlığın da tokluğun da zararı
bulunduğu için, yiyip içmekte, aşırılıktan kaçmak, orta yolu tutmak gerekir.

2- Allahın rahmetinden ümit kesmek ifrattır.
Havf, Allahtan korkmak, reca da Allahın rahmetini ümit etmek demektir.

Allahın rahmetinden ancak sapıklar, kâfirler ümit keser. (Hicr 56)

Allahtan korkmayıp rahmetini garanti bilmek de tefrittir.

Hadis-i şerifte buyuruldu ki:

(Her istediğini yapıp, rahmete kavuşacağını ümit eden ahmaktır.) [Tirmizî]

Vasat yol ise ikisi arasında olmaktır! Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Havf ve reca [korku ile ümit] arasında bulunan mümin, umduğuna kavuşur, korktuğundan emin olur.) [Tirmizî]

3- Çok uyumak ifrattır, gerekenden az uyumak tefrittir. İhtiyaç kadar uyumak vasattır.

4- İbadet yapmakta da ifrat tefrit olur. Az ibadet etmek tefrittir.
Gece gündüz hep ibadet etmek de ifrattır.
Gücünün yetmediği şekilde ibâdet etmeye çalışmak, mesela geceleri hiç
uyumadan namaz kılmak, gündüzleri hep oruç tutmak, hanımından uzak kalmak, et,
süt, tatlı gibi şeyleri hiç yememek, ifrattır, aşırı gitmektir.

Hadis-i şerifte buyuruldu ki:

(Din kolaylıktır. Dinde aşırı gideni, din mağlup eder.) [Nesâî],

(Dinimizde ruhbanlık yoktur. Et yiyin, hanımlarınızla mübaşeret edin! [Nafile]

oruç da tutun! Tutmadığınız günler de olsun! [Nafile] namaz da kılın!
Uyuyun da. Ben bunlarla emrolundum.) [Taberânî]